รสไทย(ไม่)แท้: ถอดรูปทิพย์อาหารไทยในสนามการเมืองวัฒนธรรม

พอพูดถึงอาหารไทยในปัจจุบัน คนทั่วไปก็จะนึกถึงต้มยำกุ้ง ผัดไทย แกงเขียวหวาน ข้าวซอย มัสมั่น อะไรก็แล้วแต่ที่ใส่เครื่องปรุงหน้าตาดูน่าจะเป็นไทย แต่ถ้าเราย้อนกลับไปกลับพบว่าอาหารพวกนี้ถูกนิยาม และสร้างขึ้นเมื่อไม่นานมานี้ มันมีความผสมผสานดัดแปลงสร้างรสชาติไปเรื่อยๆ ตามสมัยนิยม หนังสือเล่มนี้จะพาเราย้อนอดีตไปดูว่า อาหารไทยเกิดมาจากที่ไหน มีวิวัฒนาการมาอย่างไร

พอคนเขียนเขาค้นไปก็พบว่ามีการเขียนตำราสูตรอาหารขึ้นมาครั้งแรกโดยชาววัง ตำรานี้เป็นการทำสูตรให้มีมาตรฐานโดยมีการชั่งตวงวัตถุดิบเป๊ะๆ ตามแบบฝรั่ง เวลาไปที่ไหนมีอาหารชาววังขาย เราก็จะรู้สึกว่าได้เสพอะไรไทยๆ แต่พอไปดูเมนูจริงๆ กลับมีวัตถุดิบที่ดูไม่ไทยเลย เพิ่งรู้ว่าชาววังสมัยก่อนชอบกินของนอก ของแพงๆ หายาก ตั้งแต่อาหารแขก อาหารจีน ขนาดกาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวานก็มีของนอกตั้งหลายอย่าง

จนหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ตรงนี้อ่านสนุกมาก เรามักคิดว่าสิ่งที่เราเลือกกินมาจากรสนิยมของเราเอง เรากินหวานเพราะเราชอบ เรากินเผ็ดเพราะมันอร่อย ไก่ทอดจะต้องหนังกรอบเนื้อนุ่ม แต่จริงๆ แล้วรสนิยมของเราถูกทำให้เกิดขึ้นจากภาครัฐ หรืออะไรก็แล้วแต่ที่มีอิทธิพลมากพอ นายทุน สื่อ ผู้มีอำนาจ ที่กำหนดให้ชาวบ้านเลี้ยงสัตว์แบบนั้นแบบนี้ ให้เลี้ยงหมูเป็ดไก่ เพื่อเพิ่มการบริโภคเนื้อ ให้ปลูกผักที่เลือกให้ ให้สร้างผลผลิตที่ได้ราคาดีเพื่อส่งออก ตรงนี้น่าสนใจมากอยากเล่า

ช่วงก่อนยุคจอมพล ป นิยมกินข้าวเยอะๆ กับข้าวน้อยๆ เพราะมีกับข้าวน้อยเน้นรสจัด ขอแค่คลุกข้าวให้พอกลืนลงไปได้ จอมพล ป เห็นว่าเป็นแบบนี้จะสู้ต่างชาติไม่ได้ อยากให้คนไทยตัวใหญ่ขึ้นแข็งแรง จึงส่งเสริมให้เลี้ยงเป็ดไก่หมู ทำผักสวนครัว มีการแจกจ่ายพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ ให้ข้าราชการทำเป็นตัวอย่าง มีการส่งเสริมให้กินก๋วยเตี๋ยวเพื่อสอนให้คนไทยรู้จักค้าขาย การปลูกอ้อยก็เริ่มต้นที่ตรงนี้ เซอร์ไพรส์มากที่บอกว่าเพราะน้ำตาลขายได้กำไรดีเลยปลูกมากๆ ตอนหลังราคาตกจึงเอามาใส่ในอาหารนู่นนี่ที่พวกเรากิน (นั่น คนไทยติดหวานเริ่มที่ตรงนี้เอง) การเปลี่ยนแปลงรสนิยมการกินไก่จากการเลี้ยงไก่พันธุ์ใหม่ของ CP จนคนไทยคิดว่าไก่แบบนี้อร่อยไปเลย

หลังจากนั้นก็เล่ายุคที่สื่อเริ่มเข้ามามีอิทธิพล เริ่มมีการแนะนำร้านอาหาร การันตีความอร่อยผ่านหนังสือพิมพ์ รายการทีวี เรื่อยมาถึงยุคโซเชียลที่ไม่ว่าใครก็กลายเป็นผู้รีวิวได้ เมนูอาหารใหม่ๆ ที่เกิดขึ้นจากการพัฒนาของเทคโนโลยี

ผู้เขียนได้มีการสืบค้นข้อมูลเยอะมาก ดังจะเห็นได้ว่ามีการเขียนอ้างอิงหลายหน้า แต่บางอย่างก็ยังสงสัยว่าเป็นแบบนั้นจริงหรือ เช่นเรื่องน้ำตาลที่บอกว่าราคาตกเลยเอามาใช้ในอุตสาหกรรม มันไปเริ่มต้นแบบไหนนะ อยู่ดีดีเดินเข้าไปในโรงงาน เอ้า! ใส่น้ำตาลลงไปหน่อย แบบนี้น่ะเหรอ อืม...

เป็นหนังสือที่แนะนำให้อ่าน อ่านแล้วความคิดเรื่องอาหารไทยอาจจะเปลี่ยนแปลงไปเลย อาหารไทยคืออะไรนั้น คิดว่าทุกคนคงมีคำตอบของตัวเองค่ะ

ผู้เขียน : อาสา คำภา
สำนักพิมพ์ : มติชน matichon
จำนวน 240 หน้า

#รีวิวหนังสือ #แนะนำหนังสือ #ประวัติศาสตร์ #อาหาร #อาหารไทย #สารคดี #QEDรีวิวหนังสือ